Dünyada kaç ülke var, yönetim biçimleri ve özellikleri ne?

Gözlemlenebilir evrende bir toz taneciğinden daha küçük yer kaplayan dünyamızın, bilim insanlarının yaptığı araştırmalara göre yaklaşık olarak 4.5 milyar yaşında olduğu tespit edildi.

Yine evrendeki şuan bilinen tek canlı yaşamının olduğu dünyamızda 7,5 milyar insanın yaşadığı tahmin ediliyor.

Peki bu milyarlarca insan hangi ülkede hangi yönetim biçimleriyle hayatlarını sürdürüyor. İşte bu soruların cevabı haberimizde gizli.

DÜNYADAKİ İLK DEVLET: AKKAD İMPARATORLUĞU

Tarihçilere göre Milattan Önce (M.Ö.) 2334 ile Milattan Önce (M.Ö.) 2150 yılları arasında hüküm süren Akkad İmparatorluğu dünya üzerinde kurulan ilk devlettir. Bu bilgiden de anlaşıldığı üzere devlet kurma geleneği binlerce yıllık geçmişe dayanıyor.

Sürekli ilerleyen zaman, değişen çağ, her geçen zaman nüfusun artması, yeni ırkların türemesi gibi sebeplerin dünyadaki ülke sayısını arttırdığı bir gerçek olarak kabul ediliyor.

DÜNYA ÜZERİNDE KABUL EDİLEN 195 ÜLKE VAR
Günümüz dünyasında ülke sayısı değişik şekillerde ortaya çıkmaktadır. Örneğin ada ülkelerini de listeye dahil ettiğimizde bu sayının 500 olduğu bilinmektedir. Bunun yanı sıra Birleşmiş Milletler (BM) tarafından tanınmayan devletlerin olduğu listede ise bu sayı 206 olarak karşımıza çıkmaktadır.

BM İÇİNDE KIBRISI SADECE TÜRKİYE TANIYOR

Örneğin Kuzey Kıbrıs Türk; Cumhuriyeti BM’ye üye olan devletler içinden yalnızca Türkiye tarafından tanınmaktadır. Bir başka örnek ise Dağlık Karabağ bölgesidir. Hiçbir BM üyesi tarafından tanınmayan bu devlet Azerbaycan’a bağlıdır.

EN SON KURULAN ÜLKE VATİKANDIR

Bununla birlikte günümüz koşullarında kabul edilen devlet sayısı İtalya içinde bir şehir olan Vatikan’ın da devlet olarak dahil edilmesiyle 195’e ulaşmıştır. Yani dünya üzerinden kaç ülke var sorusunun cevabı şuan itibari ile 195 olarak bilinmektedir.

EN BÜYÜK ÜLKE RUSYA, EN KALABALIK ÜLKE ÇİN
Peki bu 195 ülke dünyanın hangi kıtalarında yer alıyor. Yüzölçümü bakımından en büyük ve en küçük olan ülkeler hangileri, aynı şekilde nüfus bakımından en kalabalık ve en az nüfusa sahip olan ülkeler hangileri, yine bu ülkeler hangi yönetim biçimleri ile yönetilmekte şimdi ona değinelim.

HİÇ ÜLKESİ OLMAYAN TEK KITA: ANTARTİKA

Dünya üzerinde bulunan ülkeleri bulundukları kıtalara göre ayırdığımızda Afrika Kıtası’nda 54 ülke, Asya Kıtası’nda 37 ülke, Avrupa Kıtası’nda 47 ülke, Amerika Kıtası’nda 48 ülke, Avustrralya Kıtası’nda ise 12 ülke olduğunu görmekteyiz. Antarktika Kıtası’nda ise insan yaşamına uygun gerekli iklim koşullarının olmadığı için bu kıtada ülke bulunmamaktadır.

EN GENİŞ TOPRAĞA SAHİP ÜLKE: RÜSYA

Dünya üzerindeki ülkeleri yüzölçümleri olarak inceldiğimizde ise Rusya’nın yeryüzündeki en geniş sınırları olan ülke olduğu görülüyor. Dünyanın yüzölçümü bakımından en büyük ülkesi olan Rusya Federasyonunun 17 milyon 98 bin 242 km2 toplam alana sahip olduğu bilinmektedir.

EN KÜÇÜK ÜLKE: VATİKAN

Yine aynı ülkenin 720 bin 500 km2 su alanına sahip olmasıyla bu alanda da dünyanın 1 numarasıdır. Dünya üzerindeki yüzölçümü bakımından en küçük toprak parçasına sahip olan ülkesi ise İtalya’nın içinde yer alan Vatikan'dır. Yalnızca 4,4 km2 bir toprak parçasına sahip olan ülkenin herhangi bir denize kıyısı da yoktur. Ülkede yalnızca 770 kişi yaşamaktadır.

DÜNYA NUFUSUNUN %18'İ ÇİNDE YAŞIYOR

Ülkeleri nüfus bakımından incelediğimizde ise çok ilginç verilerler karşılaşmaktayız. 7,5 milyar insanın yaşadığı tahmin edilen dünya nüfusunun hemen hemen 7 de 1’i Çin Halk Cumhuriyeti’nde yaşamaktadır. 2016 yılında yapılan nüfus sayımlarına göre şuan bu ülkede yaşayan insan sayısı : 1 milyar 374 milyon 390 bin olarak belirlenmiştir.

Bu da dünya nüfusunun yüzde 18,8’ini oluşturduğu anlamına gelmektedir. Ülkemizin nüfusunu 80 milyon olarak hesap edersek Çin Halk Cumhuriyeti’nin ülkemizden yaklaşık olarak 17 kat daha fazla nüfusa sahip olduğunu anlamaktayız.

NUFUS SAYISINDA ÇİN'İN EN BÜYÜK RAKİBİ: HİNDİSTAN

Yine 2016 yılında yapılan nüfus sayımına göre Çin Halk Cumhuriyeti’ni, dünya nüfusunun yüzde 17.6’sını kaplayan 1 milyar 284 milyon 552 bin 330 kişi ile Hindistan takip etmektedir. Edinilen bilgilerden de görüldüğü gibi Dünya nüfusunun yüzde 36’sı yalnızca iki ülkeden oluşmaktadır.

PITCARIM ADALARI'NIN SADECE 56 VATANDAŞI BULUNUYOR

Gelelim dünyanın en az nüfusa sahip ülkelerine, yüzölçümü bakımından dünyanın en küçük ülkesi Vatikan olmasına rağmen, nüfus bakımından dünyanın en az insanın yaşadığı ülke Birleşik Krallığa bağlı Pitcairn Adaları’dır. Ülkede 2016’da yapılan nüfus sayımına göre yalnızca 56 kişi yaşamını sürdürmektedir.

Pitcairn Adaları’nı, Avustralya’ya bağlı 550 kişinin yaşadığı Cocos Adaları takip etmektedir. Görüldüğü gibi nüfus bakımından bazı ülkeler arasında inanılmaz uçurumlar vardır.

30 FARKLI YÖNETİM BİÇİMİ VAR
Haberimizde buraya kadar dünya üzerindeki ülke sayısına, hangi kıtada kaç ülke olduğuna, dünyanın en az ve en fazla nüfusuna sahip olan ülkelerine, yine dünyamızın yüzölçümü bakımından en büyük ve en küçük ülkelerinin hangileri olduğuna değindik.

Haberimizin bu bölümünde ülkelerin yönetim biçimlerini ve bu yönetim biçimlerinin ne anlama geldiklerini açıklayacağız. Tarih boyunca bilinen yönetim biçimlerini incelediğimizde 30 farklı yönetimi biçimin olduğunu görmekteyiz.

Bu yönetim biçimlerinin isimleri aşağıda yazmaktadır.
Anarşizm         Diktatörlük           Kleptokrasi              Meritokrasi               Sosyal devlet
Aristokrasi       Etnokrasi             Komünizm               Monarşi                     Talassokrasi
Cumhuriyet     Faşizm                 Konfederasyon       Oligarşi                     Teokrasi
Demarşi           Federasyon        Kratokrasi                Otokrasi                    Teknokrasi
Demokrasi      Feodalizm           Kritarşi                      Otoriteryanizm          Timokrasi
Despotizm      Gerontokrasi       Logokrasi                 Plütokrasi                 Totalitarizm

Ancak dünya üzerinde belli başlı yönetim biçimleri uygulanmaktadır. Yani yukarıda görülen yönetim biçimlerinden bir çoğu günümüzde uygulanmamaktadır. Günümüzde ülkelerin çoğumlukla kullandığı yönetim biçimlerini öncelikle açıklamakta fayda var.

ÖNEMLİ YÖNETİM BİÇİMLERİ VE AÇIKLAMLARI

BAŞKANLIK SİSTEMİ
Güçler ayrımı olan, yasama, yürütme ve yargı organları arasında kesin bir ayrıcalık olmayan bu sistem günümüzde oldukça tartışılan bir yönetim biçimidir. Bu sistemde en önemli ayrıntı yasamanın yürütmeyi fesh etme yetkisinin olmayışıdır.

Sisteme göre devlet yönetiminde tek bir kişinin başkanlığında hükûmet etme ve devleti yönetme esasına bağlı bir anlayış vardır.

YARI BAŞKANLIK SİSTEMİ
Yarı Başkanlık sistemi denilince ilk akla gelen ülke Fransa'dır. Ülkemizde Başkanlık sisteminden önce yarı başkanlık sisteminin uygulanması yönünde farklı görüşler vardır.

Bu sistemin en önemli farkı başkanlık sistemi ile parlamenter sistemin içiçe geçtiği bir sistem olmasıdır. Yürütme gücü devlet başkanı ile meclis başkanı arasında paylaşılır. Fiili olarak ise yürütmenin başı devlet başkanıdır.

FEDERAL DEVLET ANLAYIŞI
Birden fazla devletin biraraya gelerek oluşturdukları yönetim biçimidir. Federasyon veya konfederasyon olmak üzere iki gruba ayrılır. Federel Devletler iç egemenliklerini korurken, dış egemenlikleri bakımından tek bir devlet gibi davranan devletlerin bir araya gelmesiyle kurulurlar.

MONARŞİ
Yönetimde yalnızca tek bir kişinin egemenliğinin olması durumudur. Halk kayıtısz şartsız bu kişiye bağlıdır, herhangi bir meclis yoktur. Mutlak Monarşi olarak da bilinir.

DEMOKRASİ
Günümüzde en çok uygulanan yönetim biçimlerinden biridir. Bu yönetim biçiminde halk doğrudan yönetime katılır. Çok partili sistemin geçerli olduğu bu sistemde, halka bir çok özgürlük verilmektedir.

Demokasi denilince akla gelen tanımlamalar şunlardır.
- Halka, hak ve özgürlükler tanınması
- Çok partili düzen (Liberal demokrasi) - Halkın yönetime ortak olması
- Bağımsızlık, Özgürlük, eşitlik gibi kavramlar
- Tanzimat, Islahat, I. ve II. Meşrutiyet.

OTORİTER YÖNETİM
Bu sistemde meclis bulunmasına rağmen tğm yetkiler siyasal iktidarın elindedir. (Parti, Şef). Bütün yetkiler devlet başkanının elindedir.

TOTALİTER YÖNETİM
Ülkede yaşayan hiçbir kişiye bireysel özgürlük hakkı tanımaz. Kişiyi her yönülyle devlete bağlı kılmayı amaçlayan bir yönetim biçimidir. Mussolini'nin “totalitario” kavramından gelir. Anayasa ya da meclis yoktur.

TEOKRASİ
Bu yönetim biçimine din ile monarşinin karışımı denilebillir. Devleti yönetme yetkisinin ilahi bir güçten alınıldığına ve egemenliğinde bu ilahi güçe ait olduğuna inanılır. 1789 Fransiz İhtilali ile sona ermiştir.

CUMHURİYET
Ülkemizin de yönetim biçimi olan Cumhuriyet anlayışının temelinde devleti yöneten kişiler belli bir süre için seçilmektedir. Devleti yönetecek kişileri halk seçer. Meclis ve anayasa vardır, halka seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

KOMÜNİZM
Bu yönetim biçimin ortaya çıkması Sanayi devrim ile doğrudan alakalıdır. Sanayi devrimi sonrası işçi sınıfının söürülmesi bu yönetim biçimini ortaya çıkarmıştır.

Başlıca özellikeri şunlardır:
- Her şey halk adına devletin denetimindedir.
- Özel mülkiyet yoktur.
- Tek Parti ve siyasi görüş vardır.
- Katı bir devletçi anlayış vardır.

FAŞİZM
Tek parti iktidarının hüküm sürdüğü baskıcı bir devlet anlayışının olduğu bir yönetim biçimidir. Faşizmin temelinde “ Her şey devlet içindir, hiçbir şey devlete karşı değildir.” düşüncesi vardır.

NASYONEL SOSYALİZM (NAZİZİM)
Nazi Almanyası'nda ortaya çıkan faşizmle benzerlik gösteren bir yönetim biçimidir. Baskıcı bir yönetim anlayışı vardır. Egemenlik tek parti iktidarındadır.

Yukarıdaki yönetim biçimlerinden de anlaşılacağı üzere çok farklı anlayışlara sahip yönetim şekilleri mevcuttur. Günümüz dünyasında da ülkeler halkını benimsedikleri bu yönetim biçimlerinden biri ile yönetmektedirler. Şimdi kısaca hangi ülkelerin hangileri ile yönetildiğini görelim.

BAŞKANLIK SİSTEMİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
AFGANİSTAN                                              DOMİNİK CUMHURİYETİ           NİKARAGUA
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ        EKVATOR                                       NİJERYA
ANGOLA                                                      EL SALVADOR                              PALAU
ARJANTİN                                                   GAMBİYA                                        PANAMA
BENİN                                                          GANA                                              PARAGUAY
BOLİVYA                                                      GUATEMALA                                 FİLİPİNLER
BREZİLYA                                                    HONDURAS                                  SEYŞELLER
BURUNDİ                                                    ENDONEZYA                                 SIERRA LEONE
ŞİLİ                                                               İRAN                                                GÜNEY SUDAN
KOLOMBİYA                                               LİBERYA                                         SUDAN
KOMORLAR                                               MALAVİ                                           SURİNAM
KONGO CUMHURİYETİ                          MALDİVLER                                  URUGUAY
KOSTA RİKA                                              MEKSİKA                                         VENEZUELA
KIBRIS CUMHURİYETİ                            MYANMAR                                      ZAMBİYA

YARI BAŞKANLIK SİSTEMİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
CEZAYİR                                               GUYANA                                          RUSYA
BURKİNA FASO                                   HAİTİ                                                ROMANYA
KONGO                                                 KIRGISİZSTAN                               SÃO TOMÉ VE PRÍNCİPE
HIRVATİSTAN                                      MADAGASKAR                              SENEGAL
CİBUTİ                                                  MALİ                                                 SURİYE
MISIR                                                    MORİTANYA                                   ÇİN CUMHURİYETİ
FRANSA                                              NİJER                                               TACİKİSTAN
GÜRCİSTAN                                       FİLİSTİN                                           UKRAYNA
GİNE-BISSAU                                    PORTEKİZ                                        ZİMBABVE

BAŞKANIN PARLAMENTOYA SAHİP OLDUĞU SİSTEMLE YÖNETİLEN ÜLKELER
ERMENİSTAN                                   EKVATOR GİNESİ                  GÜNEY KORE
AZERBAYCAN                                  GABON                                     SRİ LANKA
BEYAZ RUSYA                                  KAZAKİSTAN                          TANZANYA
KAMERUN                                         MOZAMBİK                              TOGO
ÇAD                                                    NAMİBYA                                  UGANDA
FİLDİŞİ SAHİLİ                                  PERU                                        ÖZBEKİSTAN
GİNE                                                   RUANDA                                  YEMEN

PARLAMENTER CUMHURİYET
ARNAVUTLUK                                  İZLANDA                                   MOLDOVA
AVUSTURYA                                     HİNDİSTAN                               MOĞOLİSTAN  
BANGLADEŞ                                    IRAK                                           KARADAĞ
BOSNA HERSEK                            İRLANDA                                    NEPAL
BULGARİSTAN                                İSRAİL                                        PAKİSTAN
YEŞİL BURUN ADALARI              İTALYA                                        POLONYA
ÇEKYA                                              KENYA                                       SAMAO
DOMİNİKA                                       KRİBATİ                                      SAN MARİNO
DOĞU TİMOR                                 LETONYA                                  SIRBISTAN
ESTONYA                                        LÜBNAN                                    SİNGAPUR
ETİYOPYA                                       LİBYA                                          SLOVENYA
FİNLANDİYA                                  LİTVANYA                                   SOMALİ
ALMANYA                                      MAKEDONYA                            TRİNİDAD VE TOBAGO
YUNANİSTAN                               MALTA                                          TUNUS
MACARİSTAN                               MAURİTUS                                TÜRKİYE

PARLAMANTER MONARŞİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
ANDORRA                                  GRENEDA                                    BÜYÜK BRİTANYA
ANTİGUA VE BARBUDA          JAMAİKA                                       SAİNT KİTTS VE NEVİS
AVUSTRALYA                            JAPONYA                                      SAİNT LUCİA
BAHAMALAR                             LESETHO                                      SAİNT VİNCENT VE GRENADİNLER
BARBADOS                                LÜKSEMBURG                            SOLOMON ADALARI
BELÇİKA                                     MALEZYA                                      İSPANYA
BELİZE                                        HOLLANDA                                   İSVEÇ
KAMBOÇYA                               YENİ ZELANDA                           TAYLAND
KANADA                                    NORVEÇ                                       TUVALU
DANİMARKA                             PAPAU YENİ GİNE

ANAYASAL MONARŞİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
BAHREYN                                    KUVEYT                                 FAS
BHUTAN                                       LİHTENŞTAYN                     TONGA
ÜRDÜN                                       MONAKO                                BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ

MUTLAK MONARŞİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
BRUNEİ                KATAR                                 SVAZİLAND
UMMAN                SUUDİ ARABİSTAN          VATİKAN
 
TEOKRASİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
İRAN

DOĞRUDAN DEMOKRASİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
İSVİÇRE

ASKERİ DİKTATÖRLÜK İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ

TEK PARTİ REJİMİ İLE YÖNETİLEN ÜLKELER
KÜBA                         LAOS                                                                TÜRKMENİSTAN
KUZEY KORE          ÇİN HALK CUMHURİYETİ                            VİETNAM
ERİTRE                    SAHRA DEMOKRATİK ARAP CUM.

Yukarıdaki listedende anlaşılacağı üzere dünya üzerindeki birçok devlet kendine uygun bir yönetim biçimi belirlemiştir ve bu şekilde ülkelerini yönetmeye devam etmektedirler.

Ancak bazı ülkelerin halkı üzerinde baskı kurduğu yönetim biçimleri günümüzde halen tartışılmaktadır.

Özellikle Ortadoğu, Afrika ve Asya kıtalarının bir bölümündeki ülkelerin dikdatörlükle yönetilmesi o bölgelerde sorunlara yol açmış ve iç çatışma durumları meydana gelmiştir.

Derleyen: Bilal Şahin